Ko e nauna

Ko e nauna’ ko ha me’a ‘oku’ te lava sio ki ai, ala, ngaahi, fanongoa pe ‘ahi’ahi’i. Ko e tēpile ‘i lalo’ ko e fakatātāia ‘o ha ngaahi nauna ‘i he lea ‘Ingilisi’ mo hono faka-Tonga’i. Vakai ki he ngaahi ‘ekisaisi kuo tuku atu he uepisaiti’ ni ke  ako’i ‘aki ‘a e nauna’. Ngāue’aki ‘a e tēpile’ ni ke fetongitongi ‘a e ngaahi nauna ‘i he sētesi ko ia’. ‘E ‘ikai ngata ‘i ho’o ako lahi ange ai ki he nauna’, ka ‘e toe fakalahi foki heni ‘a ho’o ‘ilo ki he ngaahi nauna faka-Tonga mo fakapālangi’ mo e anga honau ngāue’aki mo honau ngaahi ‘uhinga.

1. afternoon ‘aneho’atā
2. age ta’u
3. agency ‘eisenisī
4. agent ‘eiseni
5. agreement ‘akulīmeni
6. air ‘ea
7. airline ‘ealine, kautaha vakapuna
8. airport mala’evakapuna
9. alarm ‘alamu
10. alcohol ‘olokaholo
11. angle  ‘engikolo
12. animal  monumanu
13. answer  tali
14. apartment  ‘apaatimeni
15. appeal tangi
16. appearance  ‘asi
17. apple ‘āpele
18. application ‘apilikeisini
19. appointment ‘apoinimeni
20. area ‘ēlia
21. arm uma
22. army  ‘āmī
23. art ‘aati
24. article ‘ātikolo
25. aspect ‘esipeki
26. assignment ‘asainimeni
27. assistant ‘asisiteni
28. association ‘asosiesini
29. assumption ‘asamisini
30. atmosphere ‘etimosifia
31. audience ‘ōtieni
32. author ‘ōfā
33. average ‘avalisi
34. award ‘auoti
35. awareness tokangaekina
36. baby pēpē
37. back mui
38. background puipuitu’a
39. bad kovi
40. bag kofukofu,
41. bake kato
42. balance palanisi
43. ball pulu, polo
44. band  kau ifi, tame’a
45. bank pangikē
46. bar
47. base peisi
48. baseball peisipolo
49. basis peisisi
50. basket kato
51. bat pate
52. bath kaukau
53. bathroom fale kaukau
54. battle tau
55. beach matātahi
56. bear pea
57. beat
58. beautiful faka’ofo’ofa
59. bed mohenga
60. bedroom  loki mohe
61. beer pia
62. beginning kamata’anga
63. bell  fafangu
64. belt  leta
65. bench penisī, tēpile lōloa
66. bend ngaofe
67. benefit  penefiti
68. bet peti
69. bicycle pasikala
70. bid piti
71. bike paiki
72. bill pila
73. bird manupuna
74. birth fa’ele’i
75. birthday ‘aho fā’ele’i
76. black peleki, ‘uli’uli
77. blame tukuaki’i
78. blank pelengi
79. blind kui, puipui
80. block poloka
81. blood toto
82. blow puhi
83. blue pulū
84. board poate
85. boat pouti, vaka
86. body sino
87. bone hui
88. bonus pōnasi
89. book tohi
90. boot puti
91. border pōtā
92. boss poosi
93. bottle hina
94. bottom taupotu ki lalo
95. bowl poulu
96. box puha
97. boy tamasi’i
98. boyfriend tamas’i kaume’a
99. brain ‘uto
100. branch  va’a
101. brave  to’a
102. bread
103. break maumau
104. breakfast kaipongipongi
105. breast huhu
106. breath manava
107. brick piliki
108. bridge halafakakavakava
109. brief fakanounou
110. broad laulahi, fālahi
111. brother tokoua, tuonga’ane
112. brown palauni
113. brush polosi
114. budget patiseti
115. building pilutingi, fale
116. bus pasi
117. business pisinisi
118. button  pātoni
119. buyer paia
120. cabinet kapineti
121. cable keipolo
122. cake keke
123. calendar tohi māhina
124. camera kamelā
125. camp kemi
126. campaign  kemipeini
127. can kapa
128. cancer kanisā
129. candidate kanititeiti
130. candle te’elango
131. candy kenitī
132. cap kepi
133. capital kolomu’a, kepitolo
134. car
135. card kaati
136. career kalia, ngāue tu’uma’u
137. carpet kāpeti
138. case keisi
139. cash kesi
140. cat pusi
141. catch ola
142. category katekolia
143. cause tupu’anga
144. celebration kātoanga’i
145. chain  sēini
146. chair sea
147. challenge pole
148. champion semipioni
149. chance faingamālie
150. change liliu
151. channel sēnolo
152. chapter sepitā
153. character anga
154. charge saasi, faka’ilo
155. charity  seulitī
156. chart saati
157. cheek kumukumu
158. chemical kemikale
159. chemistry kemisitulī
160. chest fatafata
161. chicken moa
162. child tama
163. chip sipi
164. chocolate sokoleti
165. choice fili
166. church siasi
167. cigarette sikaleti
168. city siti
169. claim keleimi
170. class kalasi
171. classic kalāsiki
172. classroom lokiako
173. clerk kalake
174. click kiliki
175. client kalaieni
176. climate kalaimeti
177. clock koloka
178. closet koloseti
179. clothes vala
180. cloud ‘ao
181. club kalapu
182. clue kulū
183. coach kousi
184. coast kousi
185. coat kote
186. code louti
187. coffee kofi
188. cold momoko
189. collar kola
190. collection kolekisini
191. college kolisi
192. combination komipineisini
193. comfort fakanongononga
194. comfortable ala fakanongononga
195. command fekau
196. comment komeni
197. commercial komēsiale
198. commission komisoni
199. committee  kōmiti
200. common komoni
201. communication komiunikeisini
202. community komiunitī
203. company kāpani
204. comparison fakafaikehekehe
205. competition fe’auhi
206. complaint lāunga
207. complex komipelesi
208. computer komipiuta
209. concept konisepi
210. concern hoha’a
211. concert koniseti
212. conclusion aofangatuku
213. condition konitīsini
214. conference konifelenisi
215. confidence loto hangamālie
216. conflict fepaki
217. confusion maveu
218. connection ta’efakapapau’i
219. consequence nunu’a
220. consideration fakakaukau’i
221. constant tu’uma’u
222. construction konisitulakisini, langa
223. contact koniteki, fetu’utaki
224. contest konitesi, fe’auhi
225. context konitēkisi
226. contract konituleki
227. contribution konitulīpiusini
228. control pule’i
229. conversation talanoa
230. convert liliu
231. cook kuki
232. cookie kuki
233. copy kopi
234. corner tuliki
235. cost totongi
236. count lau
237. counter kānita
238. country kaunitulī
239. county kaunitī
240. couple ongo me’a mali
241. course koosi
242. court fakamaau’anga
243. cousin kāsini
244. cover kava, ‘ufi’ufi
245. cow kau
246. crack mafahi
247. craft faiva
248. crash fepaki
249. crazy vale
250. cream kilimi
251. creative kulieitivi
252. credit kuletiti
253. crew kulū
254. criticism fakaanga
255. cross kolosi
256. culture kalutā
257. cup ipu
258. currency kaulenisī
259. current ‘au, kauleni
260. curve ngaofe
261. customer kasitomā
262. cut kati, tu’usi
263. cycle saikolo
264. dad teti
265. damage maumau
266. dance tau’olunga
267. dark po’uli
268. data taata
269. database taatapeisi
270. date teiti
271. daughter ‘ofefine
272. day ‘aho
273. dead mate
274. deal tila
275. dealer tila
276. dear mamafa
277. death mate
278. debate tipeiti
279. debt mo’ua
280. decision tu’utu’uni
281. deep loloto
282. definition faka’uhinga
283. degree tikilī
284. delay fakatatali
285. delivery tiliva
286. demand kouna
287. department tipaatimeni
288. departure mavahe
289. dependent tipeniteni
290. deposit tipōsiti
291. depression tipelēsini
292. depth loloto
293. description fakamatala
294. design tisaini
295. designer tisaini
296. desire holi
297. desk tesi
298. detail fakaikiiki
299. development fakalakalaka
300. device tivaisi
301. devil tevolo
302. diamond taiamoni
303. diet taieti
304. difference kehekehe
305. difficulty faingata’a
306. dimension taimenisini
307. dinner tina, kai efiafi
308. direction talekisoni
309. director talēkita
310. dirt ‘uli
311. disaster faingata’a
312. discipline faka’ulungaanga
313. discount tiskauni
314. discussion alea
315. disease mahaki
316. dish tisi
317. disk tisi
318. display faka’ali’ali, fakahāhā
319. distance mama’o
320. distribution vahevahe
321. district vāhenga
322. doctor toketā
323. document tokiumeni
324. dog kulī
325. door matapā
326. dot toti
327. double tāpolo
328. doubt veiveiua
329. draft talafi
330. drag toho
331. drama tulama
332. draw tuloa
333. drawer toloa
334. drawing tā fakatātā
335. dream misi
336. dress kofu
337. drink inu
338. driver tulaiva, faka’uli
339. drop
340. drunk konā
341. due totongi ako
342. dump vale
343. dust efu
344. duty tiuti
345. face mata
346. fact feki
347. factor fakitoa
348. fail
349. failure
350. fall
351. familiar maheni
352. family fāmili
353. fan ī
354. farm faama
355. farmer faama
356. fat sino, ngako
357. father tamai
358. fault fo’ui
359. fear manavahē
360. feature fōtunga
361. fee totongi, fī
362. feed fafanga
363. feedback fale’i
364. feeling ongo
365. female fefine
366. field mala’e
367. fight fuhu
368. figure fika
369. file faile
370. fill fakafonua
371. film filimi
372. final aofangatuku
373. finance pa’anga
374. finding mo’oni’i me’a kuo ma’u
375. finger tuhu
376. finish ‘osi
377. fire afe
378. fish ika
379. fishing toutai
380. flight fuhu
381. floor faliki
382. flower matala’i’akau
383. fly lango
384. focus fōkasi
385. fold pelu
386. food me’akai
387. foot va’e
388. football ‘akapulu
389. force foosi
390. forever ta’engata
391. form foomu
392. formal fōmolo
393. fortune fōtiuni
394. foundation fauniteisini
395. frame kofu, feleimi
396. freedom tau’atāina
397. friend feleni, kaume’a
398. friendship felenisipi, kaume’a
399. front mu’a
400. fruit fua’i ‘akau
401. fuel fiela, fefie
402. fun fani, oli
403. function ngāue
404. funeral putu
405. future kaha’u
406. gain keini, ma’u
407. game keimi
408. gap kepi
409. garage falekā
410. garbage kāpisi
411. garden kāteni
412. gas kasa
413. gate keiti
414. gather fakataha
415. gear kia
416. gene siini
417. general seniale
418. gift me’a’ofa
419. girl fefine
420. girlfriend kielofeleni
421. give foaki
422. glad fiefia
423. glass kalasi
424. glove kalavu
425. go ‘alu
426. goal kolo
427. God ‘otua
428. gold koula
429. golf kolofa
430. good koloa
431. government pule’anga
432. grab puke
433. grade kuleiti
434. grandfather kui tangata
435. grandmother kui fefine
436. grass kulasi, musie
437. great lahi
438. green lanumata
439. grocery kolosalī
440. ground kelekele
441. group kulupu
442. growth tupu
443. guarantee kalenitī
444. guard ka’ate
445. guest kesi
446. guidance tākiekina
447. guide tataki
448. guitar kītā
449. guy siana
450. habit hēpiti, ‘ulungaanga
451. hair fulufulu’i ‘ulu
452. half haafe
453. hall holo
454. hand nima
455. handle henitolo
456. hang tautau
457. harm lavea
458. hat tata
459. hate ta’e’ofa
460. head ‘ulu
461. health mo’ui
462. hearing fanongo
463. heart mafu, loto
464. heat vela. Hiiti
465. heavy mamafa
466. height mā’olunga
467. hell heli
468. hello mālō e lelei
469. help tokoni
470. hide toitoi
471. high mā’olunga
472. highlight hailaiti
473. highway haiuei
474. hire haea
475. historian hisitolieni
476. history hisitolia
477. hit hiti, tā
478. hold puke
479. hole luo
480. holiday holitei
481. home ‘api
482. homework homueka
483. honey hone
484. hook huka
485. hope ‘amanaki
486. horror lilifu, me’afakalilifu
487. horse hoosi
488. hospital fale mahaki
489. host hōsite
490. hotel hōtele
491. hour houa
492. house fale
493. housing hausingi
494. human hiumeni
495. hurt lavea
496. husband hasipani
497. ice ‘aisi
498. idea ‘aitia
499. ideal ‘aitila
500. illegal ‘ilīkolo
501. image ‘īmisi
502. imagination fakakaukau loto
503. impact ‘imipeki
504. implement fakahoko
505. importance mahu’inga
506. impression ‘imipelēsini, maongo
507. improvement fakalakalaka
508. incident ‘inisiteni
509. income pa’anga hū mai
510. independence tau’atāina
511. independent tau’atāina
512. indication faka’ilonga
513. individual taautaha
514. industry ‘initasitulī
515. inflation ‘inifeleisini
516. influence uesia
517. information ‘inifomeisini
518. initial ‘inisiolo
519. initiative ‘inisetivi
520. injury lavea
521. insect ‘inisēkite
522. inside loto
523. inspection ‘inisipekisini
524. inspector ‘inisipēkita
525. instance fakatātā
526. instruction ‘inisitulakisini
527. insurance malu’i
528. intention ‘initenisini
529. interaction ‘inita’ekisini, fengāue’aki
530. interest tupu
531. internal ‘initēnolo
532. international ‘initanesinolo
533. internet ‘initaneti
534. interview ‘initaviu
535. introduction talateu
536. investment ‘inivesimeni
537. iron ‘aione
538. island ‘ailani, motu
539. issue ‘isiu
540. item ‘aitemi
541. jacket saketi
542. job ngāue
543. joint hoko
544. joke fakaoli
545. judge fakamaau
546. judgment fakamaau
547. juice suisi
548. junior sūnia
549. jury sula
550. keep tauhi
551. key
552. kid kiti
553. king tu’i
554. kiss ‘uma
555. kitchen peito
556. knee tui
557. knife hele
558. knowledge ‘ilo
559. lab leepi
560. ladder tu’unga
561. lady leitī
562. lake leiki
563. land fonua, kelekele
564. landscape leenisikepi
565. language lea
566. law lao
567. lawyer loea
568. layer leia
569. leader taki
570. leadership taki
571. leading taki
572. league liiki
573. leather leta
574. leave livi
575. lecture lekisā
576. leg va’e
577. length lōloa
578. lesson lēsoni
579. letter tohi
580. level lēvolo
581. library laipeli
582. lie loi
583. life mo’ui
584. lift lifi
585. light laiti
586. limit limiti
587. line laine
588. link lingi
589. lip loungutu
590. list lisi
591. literature litelesā
592. living living
593. load louti
594. loan
595. local lōkolo
596. location lokeisoni
597. lock loka
598. log loka
599. long lōloa
600. look sio
601. loss mole
602. love ‘ofa
603. luck laki
604. lunch kaiho’atā
605. machine mīsini
606. magazine makasini
607. mail meili
608. main tefito
609. maintenance monomono
610. major maisoa, mēsia
611. make meiki
612. male tangata
613. mall molo
614. man tangata
615. management menisimeni
616. manager menisā
617. manner anga
618. manufacturer menifekitā
619. map mape
620. march maasi
621. mark maaka
622. market māketi
623. marketing māketingi
624. marriage mali
625. master masitā
626. match hoa
627. mate meiti
628. material matelie
629. math fika
630. matter meta
631. maximum makisimami
632. meal mila
633. meaning ‘uhinga
634. measurement mesalameni
635. meat kakano’imanu
636. media mītia
637. medicine faito’o
638. medium mitiume
639. meeting fakataha
640. member mēmipa
641. membership memipasipi
642. memory memolī
643. mention menisini
644. menu meniu
645. mess mesi
646. message meseti, fekau, pōpōaki
647. metal metali
648. method founga
649. middle lotomālie
650. midnight vaeupō
651. might mālohi
652. milk hu’akau
653. mind fakakaukau
654. mine maina
655. minimum minimamu
656. minor maina
657. minute miniti
658. mirror si’ota
659. mission misiona
660. mistake hala
661. mixture misitā
662. mobile mopaila
663. mode mouti
664. model mōtolo
665. mom mami
666. moment momēniti
667. money pa’anga
668. monitor monitoa
669. month māhina
670. mood muuti
671. morning pongipongi
672. mortgage mokasi
673. mother fa’ē
674. motor moto
675. mountain mauniteni
676. mouse mausi
677. mouth ngutu
678. movie faiva
679. mud pelepela
680. muscle uoua
681. music musika
682. nail fa’o
683. name hingoa
684. nasty kovi
685. nation fonua
686. national tangata’ifonua
687. native tu’ufonua
688. nature natula
689. neat ma’a
690. neck kia
691. negative nekativi
692. negotiation alea
693. nerve neave
694. net neti
695. network netiueka
696. news niusi
697. newspaper nusipepa
698. night po’uli
699. noise lngoa’a
700. normal nōmolo
701. north noate
702. nose longoa’a
703. note nouti
704. notice fakatokanga
705. novel nōvolo
706. number nōmipa
707. nurse neesi
708. object ‘opiesi
709. obligation ‘opilikeisini
710. occasion ‘okeisini
711. offer ‘ofa
712. office ‘ōfisi
713. officer ‘ōfisa
714. official ‘ofisiale
715. oil ‘oila
716. one taha
717. operation ‘opoleisini
718. opinion ‘opinioni
719. opportunity faingamālie
720. opposite fehangahangai
721. option ‘opisini
722. orange moli
723. order ‘ota
724. ordinary fangamaheni
725. organization ‘okanaiseisini
726. original ‘olisinolo
727. outcome ‘autikami
728. outside tu’a
729. oven ‘ōvani
730. owner ‘ouna
731. pace peisi
732. pack paki
733. package pekesi
734. page peesi
735. pain mamahi
736. paint vali
737. pair pea, hoa
738. panic pēniki
739. paper pepa
740. parent ongo mātu’a
741. park paaka
742. parking pākingi
743. part paati
744. particular patikulā
745. partner patina
746. party paati
747. pass paasi
748. passage pēsesi
749. passenger pāsese
750. passion pāsio
751. past paasi
752. path paafu
753. patience kātaki
754. patient mahaki
755. pattern pēteni
756. pause poosi
757. pay pei
758. payment peimeni
759. peace melino
760. peak piiki
761. pen peni
762. penalty tautea
763. pension penisoni
764. people kakai
765. percentage pesenitesi
766. perception fakakaukau
767. performance pefōmenisi
768. period piliote
769. permission ngofua
770. permit pemiti
771. person pesona
772. personal pesonale
773. personality pesonaitī
774. perspective peesipekitivi
775. phase feisi
776. philosophy filosofia
777. phone foni
778. photo
779. phrase feleisi
780. physical fisikale
781. physics fisiki
782. piano piano
783. pick piki
784. picture faitātā
785. pie pai
786. piece melino
787. pin pine
788. pipe paipa
789. pitch pitisi
790. pizza pisa
791. place pelesi
792. plan palani
793. plane vakapuna
794. plant ngoue
795. plastic pelesitiki
796. plate peleti
797. platform peletifoomu
798. play pelei
799. player peleiā
800. pleasure fiefia
801. poem maau
802. poet taha fa’u maau
803. poetry maau
804. point poini
805. police polisi
806. policy polisī pe fokotu’utu’u ngāue
807. politics politiki
808. pollution ‘uli
809. pool anovai
810. pop popi
811. population popileisini
812. position posīsini
813. positive positive
814. possession koloa
815. possibility faingamālie
816. possible faingamālie
817. post pōsiti
818. pot kulo
819. potato pateta
820. potential faingamalie
821. pound pāuni
822. power paoa
823. practice ako
824. preference manako
825. preparation teuteu
826. presence ha’oha’onga, lotolotonga pe ‘i ai
827. present ‘i ai pe me’a’ofa
828. presentation foaki
829. president palesiteni
830. press nusipepa
831. pressure pelesa
832. price pulaisi
833. pride pōlepole
834. priest pātele
835. principle pilinisipolo
836. priority me’a mu’omu’a