Ko e fakamamafa pau’ ko ha fakamamafa ‘i he vauele faka’osi ‘o e fo’i lea ‘oku hiki e le’o’ ‘o

‘Oku ‘uhinga ‘a e vauele tu’u lōua’ pe tāpolo’ ki he ongo vauele tatau ‘oku na tu’u fakataha ‘i ha

Ko e lea faka-Tonga’ ‘oku ‘i ai ‘a e vauele ‘ikai fakau’a mo e vauele fakau’a. ‘Oku mau ngāue’aki heni

Ko e konisonānite faka-Tonga’ ‘oku mā’unga hono ongo’ ki he vauele ‘ikai fakau’a ko e Aa. Hangē ko ‘eni: fa

Ko e ‘alafapeti’ ko ha seti ‘o ha ngaahi mata’itohi kuo faka’otu’otu maau ‘o ne fakafofonga’i ‘a e tefito’i ongo

Ko e ngaahi vauele fakau’a’ ‘eni ‘A‘a ‘E‘e ‘I‘i ‘O‘o ‘U‘u. Ko e ngaahi vauele ‘eni kuopau ke ō fakataha

Ko e vauele ‘ikai fakau’a. Ko hano ui ‘eni ‘e taha ‘o e  vauele angamaheni’ pe vauele ‘ikai tu’u ‘i

‘Oku 12 ‘a e konisonānite faka-Tonga ‘a ia ko e:  Ff Hh  Kk Ll Mm Nn Ngng Pp Ss Tt

Ko e vauele faka-Tonga’ ‘oku fakakalakalasi ki ha seti ‘e ua. Ko e vauele ‘ikai fakau’a: Aa Ee Ii Oo