Vitiō 78

Anga hono ngāue’aki ‘o e ‘ekisasaisi 78

‘Oku ou tui kuo’ ke ma’u he taimi’ ni ha mahino fe’unga ke ke fakamatala’i’aki ‘a e veape’ ki ho’o fānau’ ‘i he fakakaukau faka-Tonga’ mo e ‘Ingilisi.  Tau foki mai ki he ‘ekisasaisi ‘o e vitiō fika 78. Ko e taumu’a ‘o e ‘ekisasaisi ko ‘eni ke ako’i ‘a e fa’unga sētesi taimi kaha’u kae kei lolotonga ‘o e veape’. Ko e sīpinga sētesi ‘oku ngāue’aki heni’ ko e  fo’i lea faka’ilonga taimi ko e ‘e, tānaki ki ai mo e  tokoni veape ko e lolotonga pea fakamulituku’aki ha fo’i veape. Pe ko e faka’ilonga taimi ko e [ ‘etokoni veape ko e lolotonga + veape].  Fakatātā ki heni: ‘E lolotonga kai. In English: Will be eating. Sai sio ki he tēpile ‘i lalo. Ko e tēpile ia ‘o e veape’ mo hono ngaahi fōtunga mo e taimi fakahoko kehekehe. ‘Alu ki he kōlomu lanu mata’ fika H ‘o  ngāue’aki ia ke ako’i ki ho’o fānau’ ‘a e pēteni ko eni kuo tau toki fakamatala’ ni ki ai, [ Lea faka’ilonga taimi ‘etokoni veape ko e lolotonga + veape].  Fakatātaa: ‘E lolotonga faka’uli. In English:  will be driving. Hoko atu leva koe ki he kōlomu H ‘o ngāue’aki ‘etau pēteni ‘i ‘olunga’ ka ke fetongitongi ‘a e veape’ mei he fika 1 ki he 20 pea tānaki pe ki ai ‘a e fo’i lea ko e be he vaha’a ‘o e will mo e veape’. Lau ‘e koe fa’ē pe tamai ‘a e hoko atu ‘o hangē ko e pehē: ‘E lolotonga li’aki . In English: Will be abandoning. ‘E lolotonga ‘ave fakamālohi.  In English: Will be abducting. Fai ‘eni hangē pe ha lau liunga’ pea toutou lau ‘oua ‘e ‘ai tu’o taha pe. Manatu’i ‘oua te ke toe fakalahi pe fakasi’isi’i ‘a ‘etau pēteni pe te ke toe fakamatala ha me’a kehe mei he veape mo hono taimi kaha’u lolotonga pe ko ‘eni kuo tau ‘osi fakamatala ki ai’.

 

  Ko e tēpile ‘o ha ngaahi veape faka-Tonga mo ‘Ingilisi mo honau ngaahi taimi
  A B C D E F G H I
  Simple present tense

Taimi koeni lōtaha

Simple present tense

Taimi koeni lōtaha

Tongan

Faka-Tonga’i

Taimi koeni lōtaha

Simple Past tense

Taimi kuo ‘osi lōtaha

Tongan

Faka-Tonga’i

 

Perfect tense

Taimi haohaoa lōtaha

Tongan

Faka-Tonga’i

Future tense

Faka-Tonga’i

Taimi kaha’u lōtaha

Tongan
1. abandon abandons ‘oku li’aki abandoned na’e li’aki has/have/had abandoned kuo li’aki will abandon te / ‘e li’aki
2. abduct abducts ‘oku ‘ave fakamālohi’i abducted na’e ‘ave fakamālohi’i has/have/had abducted kuo ‘ave fakamālohi’i will abduct te/’e ‘ave fakamālohi’i
3. abolish abolishes ‘oku li’aki abolished na’e li’aki has/have/had abolished kuo li’aki will abolish te/’e li’aki
4. abscond absconds ‘oku hola fakafufū absconded na’e hola fakafufū has/have/had absconded kuo hola fakafufū will abscond te/’e hola fakafufū
5. absorb absorbs ‘oku mimisi absorbed na’e mimisi has/have/had absorbed kuo mimisi will absorb te/’e mimisi
6. abstain abstains ‘oku fakamama’o abstained na’e fakamama’o has/have/had abstained kuo fakamama’o will abstain te/’e fakamama’o
7. abuse abuses ‘oku leakovi’i abused na’e  leakovi’i has/have/had abused kuo leakovi’i will abuse te/’e leakovi’i
8. accede accedes ‘oku hoko acceded na’e hoko has/have/had acceded kuo hoko will accede te/’e hoko
9. accept accepts ‘oku tali accepted na’e tali has/have/had accepted kuo tali will accepted te/’e tali
10. acclaim acclaims ‘oku fakahikihiki’i acclaimed na’e fakahikihiki’i has/have/had acclaimed kuo fakahikihiki’i will acclaimed te/’e fakahikihiki’i
11. acclimatise acclimatises ‘oku fakamaheni ki he anga e kalaimeti’ acclimatised na’e fakamaheni ki he anga e kalaimeti’ has/have/had acclimatised kuo fakamaheni ki he anga e kalaimeti’ will acclimatise te/’e  fakamaheni ki he anga e kalaimeti’
12. accommodate accommodates ‘oku ‘atā ke nofo’i accommodated na’e  ‘atā ke nofo’i has/have/had accommodated kuo  ‘atā ke nofo’i will accommodate te/’e ‘atā ke nofo’i
13. accomplish accomplishes ‘oku lava’i accomplished na’e lava’i has/have/had accomplished kuo lava’i will accomplish te/ ‘e lava’i
14. accumulate accumulates ‘oku fokotu’utu’u accumulated na’e fokotu’utu’u has/have/had accumulated kuo fokotu’utu’u will accumulate te/’e fokotu’utu’u
15. achieve achieves ‘oku lava’i achieved na’e lava’i has/have/had achieved kuo  lava’i will achieve te/’e  lava’i
16. accuse accuses ‘oku tukuaki’i accused na’e tukuaki’i has/have/had accused kuo tukuaki’i will accuse te/’e tukuaki’i
17. acknowledge acknowledges ‘oku fakamo’oni acknowledged na’e  fakamo’oni has/have/had acknowledged kuo fakamo’oni will acknowledge te/’e fakamo’oni
18. acquire acquires ma’u acquired na’e ma’u has/have/had

acquired

kuo ma’u will acquire te/’e ma’u
19. adapt adapts liliu adapted na’e liliu has/have/had

adapted

kuo liliu will adapt te/ ‘e liliu
20. add adds tānaki added na’e tānaki has/have/had

added

kuo ngāue’aki will add te/ ‘e tānaki